تحلیل روز: دولت سیزدهم و تغییر پارادایم پیشرفت

تغییر در نظام پرداخت یارانه‌ها مسئله‌ای است که این روزها بیش از هر چیز دیگری، افکار عمومی جامعه را تحت تأثیر قرار داده است؛ امری که نشان‌دهنده گردش در رویکرد قوه مجریه از تمرکز بر «ساخت‌وساز» به سمت اصلاح «سازوکار» است. در توضیح این مطلب باید گفت: 1- دولت سیزدهم می‌توانست به‌جای اتخاذ مدل پرمخاطره «سازوکار»، بر الگوی «ساخت‌وساز» تمرکز نماید؛ موضوعی که همواره برای دولت‌ها از جذابیت زیادی برخوردار است؛ خاصه اینکه ذائقه مردم عادت کرده است تا میزان موفقیت دولت‌ها را بر اساس عدد اجرای پروژه‌ها ارزیابی نمایند. علاوه بر این، پیروی از متد ساخت‌وساز می‌توانست رضایت زنجیره‌ای از پیمانکاران و شرکت‌های بزرگ دولتی، نمایندگان مجلس که دنبال اجرای پروژه‌های عمرانی در حوزه خود هستند، بروکرات‌ها، تولیدکنندگان، واردکنندگان و ... را به دنبال داشته باشد.

2- سال‌ها است که مسئولین دولتی در حال کلنگ زنی پروژه‌های زیرساختی و عمرانی در کشور هستند؛ اما نتیجه قابل‌توجهی از آن به دست نیامده است. علی‌رغم ساخت تعداد زیادی سد، ما بیش از گذشته با بحران آب مواجه هستیم، به‌واقع با اینکه حجم پروژه‌های توسعه، صعودی بوده؛ اما در بسیاری از آن‌ها بهره‌وری در سطح نازلی است و برخی دیگر نیز معطل و فاقد قابلیت بهره‌برداری هستند؛ چراکه سازوکارها دچار ایراد اساسی است. 3- اصلاح سازوکارها شهامت می‌خواهد؛ چراکه برخلاف تمرکز بر ساخت‌وساز که رضایت خیلی‌ها را در پی دارد، دست زدن به اصلاح سازوکارها، مستلزم درگیر شدن با کانون‌های فساد قدرتمندی است که از سازوکارهای معیوب فعلی منتفع می‌شوند. علاوه بر این برخلاف ساخت بزرگراه و سد، پل و ... که ریسک پایینی دارد، اصلاح سازوکارها یعنی قدم گذاشتن در مسیری با تجربه کم و قبول ریسک انجام فعالیت‌هایی که هیچ تناسبی با نمایش‌های پوپولیستی ندارد و حتی ممکن است در کوتاه‌مدت محبوبیت دولت را به‌شدت کاهش دهد.

نکته پایانی: باید توجه داشت مشکل عمده دولت‌ها، نه در سیاست‌گذاری، بلکه در سازوکارها و مکانیزم‌های اجرای سیاست‌ها است و تا زمانی که این مکانیزم‌ها اصلاح و ترمیم نگردند، ایجاد زیرساخت‌ها نتیجه‌ای در پی نخواهد داشت. موضوعی که به نظر می‌رسد دولت سیزدهم با همه پیچیدگی‌ها و دردسرهایی که به همراه دارد، بر اجرای آن مصمم است. (نویسنده: حسین حسینی نژاد)